Wil je als dier blijven leven? Dan heb je altijd een voorraadje zuurstof nodig om al je cellen werkend te houden. Gelukkig voor ons is deze stof ruim aanwezig in de lucht en kunnen we het vangen via onze longen. Vervolgens reist zuurstof via ons bloed naar alle plekken in je lichaam. Maar hoe komt zuurstof terecht bij alle cellen van dieren die het zonder longen moeten doen? Laten we eens kijken naar octopussen, regenwormen, zeesterren, insecten en kwallen.
Octopussen combineren ademhalen met bewegen
Hoe een octopus ademt? Met de zeeversie van longen, namelijk kieuwen. Deze flappen zitten verstopt aan de zijkant van de octopuskop. Bij inademing zuigt een octopus water op via twee gaten zodat het bij de kieuwen terechtkomt. Daar neemt het bloed zuurstof op uit het water. Bij uitademing sluit een klep over de kieuwen en spuit het dier al het opgesloten water weer uit via een buis die zich net onder de kieuwen bevindt.
Dit trucje is niet alleen handig voor ademhalen, maar zo kan de slimmerik ook bewegen. Tijdens snelle ademteugen spuit water zo snel uit de buis dat de octopus door straalaandrijving naar voren schiet.
Huid van regenwormen ademt letterlijk
Longen of kieuwen? Veel te ingewikkelde organen, daar doen regenwormen niet aan. Nee, ze houden het simpel: deze glibbersliertjes nemen zuurstof via hun dunne huid op. Zo komt het direct bij hun bloed. Waarom dit bij wormen wel werkt en niet bij ons? Simpelweg omdat mensen in hun lichaam veel meer cellen hebben die zuurstof nodig hebben. Het oppervlakte van onze huid is niet groot genoeg om al die cellen van zuurstof te voorzien. Een worm heeft relatief weinig cellen voor de hoeveelheid huid die hij heeft, dus hij krijgt via deze methode genoeg zuurstof binnen.
Voeten en vingers vangen zuurstof voor zeester
Zeesterren zitten qua ademen tussen octopussen en regenwormen in. Als je goed inzoomt op deze sterren zie je over het hele oppervlakte kleine langwerpige wormvormige zakjes zitten. Via deze zachte zakjes haalt een zeester zuurstof uit het water. Dreigt er gevaar? Dan kan de ster al deze uitsteeksels snel intrekken.
De tekst loopt door onder deze afbeelding:
Naast de kleine vingertjes heeft het zeedier ook grotere uitsteeksels aan elke arm, namelijk buisvoetjes. Hiermee beweegt de zeester vooral over de zeebodem, maar hij kan er ook zuurstof mee opnemen. Niet alleen ademen pakt een zeester op een aparte manier aan, ook de bevalling is een, eh, hele bevalling.
Insecten ademen via buisjessysteem
Ooit de borst van een insect op en neer zien gaan? Waarschijnlijk niet, want deze kleine kriebeldieren ademen niet via hun mond. Als vervanging hebben ze minuscule luchtgaten aan de buitenkant van hun pantser. Via die gaten komt lucht in een soort ventilatiesysteem van buisjes, de tracheeën. Zo stroomt zuurstofrijke lucht tot diep in de buisjes en daarna direct naar de cellen. Daar hebben de zespotigen dus geen bloed voor nodig.
En wat insecten dan met hun mond doen? Die is gereserveerd voor constant op blaadjes, beestjes of ander lekkers kauwen. Adempauzes zouden dit geschrans onnodig vertragen.
Kwallen plukken makkelijk zuurstof uit water
Ook kwallen hebben zuurstof nodig om te blijven zwemmen, steken en prooien verteren. Maar ademen, ho maar. Daar verdoet de kwal geen energie aan. Zuurstof komt, net als bij regenwormen, direct in het lichaam via de huid. Dat kan via de buitenkant van de kwal, maar ook vanuit zijn maag. En een kwal is zo dun, dat bloedvaten ook niet nodig zijn om zuurstof te vervoeren: het kostbare goedje komt direct vanuit het zeewater bij de meeste cellen terecht. Longen en bloedvaten? Die zijn totaal overbodig.
