Alles over vliegen: hoeveel kun jij er tellen?!

Wil jij alles over vliegen weten, bijvoorbeeld omdat je een spreekbeurt wil houden of omdat je onderzoek naar vliegen doet? Dan zit je hier goed, want wij hebben al heel wat voorwerk voor je gedaan! Hier lees je dan ook alles over vliegen. Want hoeveel soorten zijn er? Hoe leven vliegen? En wat trekt vliegen aan? En wat is het nut van vliegen? Op al dit soort vragen krijg jij passende antwoorden. 

• Vliegen herkennen 
• Het leven van een vlieg
• Zijn vliegen gevaarlijk?

Wat is een vlieg?

Een vlieg is een insect dat behoort tot de orde van de tweevleugeligen. De vlieg onderscheidt zich van andere tweevleugeligen door de korte antennes (voelsprieten). De meest bekende vlieg is de huisvlieg of kamervlieg en die behoort weer tot de onderorde ‘echte vliegen’. Deze onderorde kent ook weer veel verschillende soorten. Er zijn soorten die van nectar leven, maar er zijn er ook die mensen en andere dieren steken en bloed zuigen of die van vloeistoffen als wondvocht eten. Eitjes worden veelal gelegd in rottend organisch materiaal en de larven leven daarin tot ze ontpoppen en uitvliegen.

Welke soorten vliegen zijn er in Nederland?

In het dierenrijk behoren vliegen tot de stam geleedpotigen, de klasse van insecten en de orde van tweevleugeligen (Diptera). Onder die orde van tweevleugeligen behoren, behalve vliegen, ook allerlei soorten muggen. In het Nederlands Soortenregister staan ruim 5.100 vliegen- en muggensoorten geregistreerd. De meest bekende en meest voorkomende vliegen zijn (in de volksmond) de huisvlieg, de strontvlieg, de bromvlieg of vleesvlieg, de stalvlieg, de fruitvlieg, horzel, de daas, de motmug (rioolvlieg) en de clustervlieg.

De huisvlieg wordt ook wel kamervlieg genoemd, maar mag niet verward worden met de kleine kamervlieg. Deze huisvlieg komt evenwel over de hele wereld voor en is zeer gewoon in Nederland. Je herkent de kamervlieg aan de drie zwarte strepen op het borststuk, gezien vanaf de bovenkant van de vlieg.

Over de strontvlieg geldt een wijdverbreid misverstand, want de bromvlieg wordt vaak aangeduid als een strontvlieg. Onterecht, want de strontvlieg leeft voornamelijk rond boerderijen, want heeft runderen - en dan vooral de mest nodig - om van te leven. De strontvlieg is geel tot oranje van kleur, de vrouwtjes zijn vaak meer grijs of groen. Aan de poten heeft de strontvlieg lange, zwarte beharing. De eitjes worden gelegd in mest en de larven leven van andere insectenlarven, vooral die van andere soorten vliegen.

De bromvlieg heeft een harig, maar toch glanzend uiterlijk met metallic-achtige kleuren: blauw, groen, grijs of zwart. De bromvlieg eet vooral rottend vlees, ander afval en uitwerpselen van mens of dier. Het vrouwtje legt haar eitjes in het voedsel.

De stalvlieg lijkt veel op de kamervlieg, maar leeft vooral in stallen. Met een palpen - een uitsteeksel onder de mond - steekt deze stalvlieg en zuigt vervolgens bloed. De stalvlieg steekt vooral vee, maar soms ook de mens en dan liefst in de benen.

De fruitvlieg heeft een geel, bruin, roodbruin of zwart lichaam met een gevlekt of gestreept borststuk en achterlijf. Hun lichaamslengte varieert van 1 tot 6 mm. Volwassen exemplaren eten met name gistende vloeistoffen en rottend fruit, waar de larven zich voeden met bacteriën en schimmels. Fruitvliegjes komen af op rijp fruit en leggen daarop hun eitjes, zodat de larven verzekerd zijn van voldoende voedsel.

Ook over de horzel bestaan veel misverstanden. Ze worden vaak verward met hoornaars en dazen. De horzel kan echter niet steken. Ze leggen hun eitjes in de huid van andere zoogdieren, vaak vee. Het weefsel rond de plek waar de larve zich heeft ingegraven zal licht ontsteken. Uitgegroeide larven laten zich uit de huid vallen om op de grond te verpoppen. Volwassen horzels eten niet en leven betrekkelijk kort. 

De daas - ook wel paardenvlieg genoemd - kan wél flink bijten en doet dat ook bij mensen. Het zijn evenwel alleen de vrouwtjes die dat doen, want die leven van bloed van mens en dier. De mannetjes niet, die leven van nectar. Dazen ontwikkelen zich in ondiep water, in moerasachtig of in elk geval vochtig gebied en in bossen. De daas heeft geen angel, maar bijt met zijn snuit, die bestaat uit een set mini-mesjes, waardoor de huid min of meer wordt opengesneden. Dazen kunnen zo ook dwars door dunne kledingstukken heen bijten.

De rioolvlieg is eigenlijk geen vlieg, maar een mug. Een andere naam is motmug. Rioolvliegjes leggen hun eieren in vervuild, troebel water of in vochtig organisch materiaal. De larven voeden zich daar met de rottende bestanddelen en bacteriën. Motmuggen kunnen in aanraking komen met voor de mens gevaarlijke bacteriën, maar aangezien de beestjes niet kunnen bijten of steken en brengen ze alleen indirect ziektes over. Rioolvliegjes zijn hooguit irritant omdat ze vaak in grote aantallen voorkomen.

De clustervlieg moeten we eigenlijk in het meervoud beschrijven, want ze leven in grote clusters (groepen) samen. Clustervliegen overwinteren samen en doen dat met z’n allen bij elkaar, in een holle boom of in spouwmuren van huizen, woonflats en kantoorpanden. Als het in het voorjaar warmer wordt, ontwaken de clustervliegen. Ze verspreiden zich  door het gebouw en direct buiten de gebouwen waar ze overwinterden. Na verloop van enkele weken zullen zij hun overwinteringsplaats definitief verlaten.

Hoe zien vliegen eruit?

Dat is afhankelijk van de vliegensoort, maar vrijwel alle vliegen zijn voorzien van een kop, een borststuk en een achterlijf. Ze hebben ook allemaal drie paar poten en een paar vleugels. Uiterlijke kenmerken die wel per soort kunnen verschillen, zijn de lengte en de kleur van de vliegen. Zo kunnen vliegen zes tot acht millimeter lang worden. Sommige vliegen zijn zwart, andere vliegen kunnen (glanzend) blauw of groen van kleur zijn.

Waar komen vliegen vandaan?

Dat hangt af van de vliegensoort en het seizoen. Want vliegen worden vooral actief bij warm weer. En hoe meer vliegen, hoe meer kans dat je hinder door ze ervaart, maar dat is een weer ander verhaal. Wanneer je vliegen kunt tegenkomen en in welke omstandigheden? Door dit overzicht wordt je veel duidelijk:

• Vliegen in de lente

Vliegen houden een winterslaap en ontwaken dan in de lente. In dit seizoen is er (meer) licht en het is warmer dan in de winter. Niet geheel onlogisch dus dat vliegen dan actief worden. Is er sprake van een vliegenplaag in jouw woning of bedrijf in dit seizoen? Dan heb je, hoogstwaarschijnlijk, te maken met cluster- of grasvliegen. 

• Vliegen in de zomer

Kom je vliegen in de zomer tegen, dan zijn het vooral huisvliegen en vleesvliegen. Die leggen namelijk eitjes in (rottend) afval en in de zomer staan er natuurlijk veel vuilnisbakken te ‘broeien’. Hoe warmer het is, hoe sneller de eitjes zich zullen ontwikkelen tot vliegen. Eenmaal volwassen worden vliegen hoogstens een maand oud. 

• Wat doen vliegen in de winter?

Vele vliegen houden dan een winterslaap. Bepaalde soorten zoeken hier zelfs (hoge) gebouwen voor op. Vliegen op zolder tegenkomen is dan niet zo vreemd. Wordt de hele ‘vliegengemeenschap’ in de lente wakker, dan kunnen de vliegen zich door het hele gebouw verspreiden. Veel vliegen ‘plakken’ dan tegen de ruiten aan, omdat ze snakken naar licht en warmte. Je zult ze maar binnen aantreffen!

Waarom kom ik versufte vliegen tegen?

Versufte vliegen in je woning of bedrijf zijn mogelijk clustervliegen. Deze overwinteren elk jaar in gebouwen. In de regel slapen de vliegen, maar als je je woning of bedrijfspand verwarmd wordt, worden ze iets actiever Je ziet dan verschillende trage of versufte vliegen rondlopen. Die zijn overigens vrij makkelijk te doden, maar als je zo alle vliegen najaagt, ben je er misschien nog wel enkele dagen of een week zoet mee. Clustervliegen staan er namelijk om bekend om massaal ‘op bezoek’ te komen...

Wat trekt vliegen aan?

Vliegen worden aangetrokken door voedsel en voedselresten (afval dus), want daar kunnen ze van eten en ze kunnen er eitjes in leggen. Andere soorten worden vooral aangetrokken door hoge gebouwen, met als doel om daarin te overwinteren. Vervelend is dat die soorten altijd een stofje achterlaten zodat ze het jaar daarop hetzelfde gebouw weer kunnen vinden voor een winterslaap. 

Wat eten vliegen?

De vlieg is een alleseter, maar heeft wel een voorkeur voor rottende dieren of planten. Vliegen hebben namelijk geen tanden waarmee ze in voedsel kunnen bijten of voedsel kunnen vermalen. Hoe de vlieg dan eet? Het spuit wat speeksel op het voedsel om het te verzachten. Hierna ‘slurpt’ de vlieg het papje op. 

Hoe ontwikkelen vliegen zich?

De vlieg wordt geboren uit een eitje. Het wijfje legt bij voorkeur haar eitjes in mest, dode dieren, rottende voedingsmiddelen of compost. Als het maar lekker glibbert! De eitjes komen binnen een week uit en als het materiaal warm en vochtig genoeg is, zelfs binnen een dag. Uit de eitjes komen maden. Die vervellen drie keer en verpakken zichzelf dan in een zogeheten pop. Verpopt de pop, dan komt er een volwassen vlieg uit. En zo herhaalt de vliegencyclus zich…

Hoeveel eitjes legt een vlieg?

Een vlieg kan in haar leven 500 tot 1000 eitjes leggen, afhankelijk van haar leefomstandigheden. Tja, dat zijn heel veel vliegen en als die allemaal uitkomen, dan kunnen die ook voor veel nakomelingen zorgen. 

Hoe zien vliegeneitjes eruit?

Vliegeneitjes zijn ongeveer anderhalve millimeter lang en wit tot gelig van kleur. Ze zijn langwerpig gevormd. Je treft de eitjes vaak in ‘clusters’ ofwel in ‘groepjes’ aan. Durf jij in de zomer nog in je biobak of naar je composthoop te kijken? Om de ontwikkeling van vliegeneitjes tegen te gaan kun je het beste je afvalbakken zo snel mogelijk laten ledigen en reinigen. Composthopen moet je afdekken en zo ver mogelijk van je woning of bedrijfspand plaatsen.

Hoe lang leven vliegen?

Een vlieg is binnen twee weken volwassen. Hierna leeft het insect nog ongeveer drie of vier weken afhankelijk van de leefomstandigheden, inclusief de gevaren die mensen en andere insecten kunnen vormen. Overigens leven de wijfjes altijd iets langer dan de mannetjes. 

Wat is het nut van vliegen?

Het nut van vliegen: het zijn natuurlijke ‘opruimers’. Vliegen eten van rottende organische materialen zoals dode dieren en planten. Ook de larven werken daar hard aan mee, zeker als die in datzelfde rottende materiaal zijn geboren. Vliegen en hun maden kunnen zo binnen een paar dagen een dood varken volledig oppeuzelen, zodat er alleen nog botten overblijven. Dus ja: vliegen zijn zeker nuttig, maar soms wil je gewoon niet met hun ‘nut’ gefronteerd worden als je het deksel van je afvalbak openmaakt…

Kunnen vliegen goed zien?

Vliegen hebben zogenaamde facetogen. Het is eigenlijk een zeshoekig vlak met duizenden samengestelde ogen. Al die oogjes hebben lensjes. Vliegen kunnen met die ogen goed zien, maar ze kunnen niet focussen, dus ze zien niet heel scherp. Ze zien wel beweging, dus je hand of een krant zien ze aankomen en kunnen ze gemakkelijk ontwijken. Met een vliegenmepper hebben ze meer moeite.

Waarom zijn vliegen ons vaak te snel af?

Vliegen hebben met hun facetogen een totaaloverzicht. Ze kunnen 360 graden in het rond kijken, mede waardoor ze een beweging altijd op zich af zien komen, óók van achteren dus. Verder werken de hersenen van een vlieg sneller dan die van de mens: waar mensenogen zo’n 30 beelden per seconde kunnen verwerken, kan de vlieg er gemakkelijk 300 aan. Daarnaast is de vlieg wendbaar in de lucht én kan hij zich - bijvoorbeeld op het raam - met de middelste poten heel hard afzetten, waardoor hij de vliegenmepper of krant vaakte snel af is.

Zijn vliegen gevaarlijk?

Vliegen kunnen je gezondheid zeker gevaar toebrengen, want ze eten graag van poep, vuilnis of kadavers. Ze lopen ook op dit soort materialen en dat kan haast niet anders, want ze moeten niet alleen eten, maar ook eitjes leggen. Landen de vliegen daarna op je gebakje of hamburger? Bedenk dat een vlieg maar liefst 351 soorten bacteriën bij zich kan dragen, met mogelijk cholera, e-coli of salmonella als gevolg. Die ziekteverwekkers wil je echt niet als ‘extra toevoegingen’ op je gerecht hebben!

Kunnen vliegen bijten of steken?

De meeste vliegensoorten kunnen niet steken, eenvoudigweg omdat ze geen angel hebben. Bijten kunnen ze ook niet. De vliegensoorten die wél kunnen bijten zijn bijvoorbeeld de stalvlieg en de daas. Die bijten omdat ze bloed willen hebben. Ze landen op je lichaam en bijten meestal direct, hetgeen je goed voelt. Dazen vliegen daarna niet meteen weg, dus je kunt ze dan nog wel van je af slaan. Na een beet heb je kans op een bacteriële ontsteking, maar die kun je met behulp van antibiotica behandelen. Vee heeft vaak behoorlijk veel last van de stalvliegen. Niet alleen is de steek vervelend, de vliegen kunnen ook allerlei ziektes bij zich dragen en overbrengen.

Die maden in de groenbak, zijn dat larven van vliegen?

Maden in jouw container zijn inderdaad larven van vliegen, vaak van de huisvlieg of de bromvlieg. De vlieg legt eitjes in de groenbak, liefst op rottend voedsel. De larven die uitkomen hebben dan direct genoeg te eten. De larven vreten zich vol tot ze groot genoeg zijn en dan verpoppen ze zich tot vlieg. Bij warme temperaturen kan de pop al na drie dagen uitkomen, bij lage temperaturen kan het wel een maand duren.

Wat kun je doen tegen maden in de kliko?

Maden kunnen niet tegen lavendel en klimop (hedera). Gooi flink wat twijgjes in de container en de larven gaan dood. Ook zand, zout en azijn zijn dodelijk voor de larven. Je kunt de container ook open laten, dan zullen vogels de maden dankbaar komen eten, dan wel naar hun nestje brengen. Om maden te voorkomen is het belangrijk dat vliegen niet bij de (bedorven) voedselresten kunnen komen: verpak ze dus in krantenpapier voordat je ze in de kliko gooit.

Wat kun je doen tegen vliegenoverlast?

Een vlieg raken met de vlakke hand is vrijwel onmogelijk. Met een vliegenmepper kunt u wél wat succes hebben. U kunt vliegen ook te lijf gaan met een spuitbus, maar als er echt heel veel vliegen in uw woning of bedrijf leven, dan kunt u beter de hulp inroepen van een professional in vliegen bestrijden. Want ja, hoe nuttig vliegen ook kunnen zijn, soms moet u ze gewoon tegenhouden voor uw voedsel besmet raakt met bacteriën. Weet u nu alles over vliegen? Dan wensen we u veel succes met uw  spreekbeurt of onderzoek.